Avrupa Parlamentosu dün aldığı kararla, Avrupa Birliği (AB) atık sevkiyatları için prosedürlerini ve teftiş tedbirlerini gözden geçirecek yeni bir yasa üzerinde (AB) hükümetleriyle müzakereler için müzakere pozisyonunu kabul etti.
Avrupa Parlamentosu Çevre, Halk Sağlığı ve Gıda Güvenliği Komitesi (ENVI) tarafından Kasım ayında onaylanan ve dün AP üyeleri tarafından kabul edilen metinle, OECD üyesi olmayan ülkelere ve Avrupa Serbest Bölgesi dışındaki OECD ülkelerine plastik atık ihracatı yasağı getirildi. Ticaret Anlaşması (EFTA) bölgesi dört yıl sürecek. Aşamalı olarak kaldırılması hedeflenmektedir. Ayrıca, AB’nin ihraç ettiği atıkların hedef ülkelerde çevreye duyarlı bir şekilde yönetildiğini göstermek için gerekliliklerin sıkılaştırılması amaçlanmaktadır.
Peki bu yasa tasarısı yürürlüğe girdiğinde AB’den her yıl ortalama 600 bin ton plastik atık ithal eden Türkiye’yi nasıl etkileyecek?
“Türkiye acilen harekete geçmeli”
Kararın çok değerli olduğunu ve Türkiye’nin bir an önce bu konuda düzenleme yapması gerektiğine dikkat çeken uzmanlar, dört yıllık süreyi uzun buluyor.
2014-2018 yılları arasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarlığı yapan Çevre Yüksek Mühendisi. Dr. Mustafa Öztürk’e göre Türkiye bir an önce kendi yol haritasını ortaya koymazsa atık ithalatı önümüzdeki 4 yıl aynı seviyede kalacak veya zirve yapacak. Öztürk, “Yani herkes kazan-kazan politikasına devam edecek ve Türkiye’de merkezi hükümet bu 4 yıl içinde Avrupa Birliği’ne benzer kararlar almazsa bu durum anormal bir şekilde artabilir. Şu anda 600 bin civarında. Avrupa Birliği ülkelerinden tonlarca plastik atık ithal ediliyor ve bu hız kesmeden devam ediyor.” Öztürk, kararın olumlu olduğunu ancak uygulamanın biraz daha erkene alınmasının daha sağlıklı olacağını vurguluyor.
Fotoğraf: özel
Doç. Dr. Sedat Gündoğdu ise dört yıllık sürenin adaptasyonla ilgili olabileceğini söylüyor. ‘ o ekler. Gündoğdu, bu yapılırsa dört yıl içinde plastik atık ithalatında azalma olabileceğini öngörüyor.
Borçlar denetlenecek
Gündoğdu, Avrupa’nın iklim, çevre ve insan sağlığı üzerinde yıkıcı sonuçları olan plastik çöp sorununu üçüncü ülkelere ihraç etmeye devam edemeyeceğini anlamasının olumlu olduğunu vurguladı. Çöpü askıya alma hakkına sahip olduğuna işaret ederek, çöpün akıbetiyle ilgili denetim ve raporların önemine dikkat çekiyor.
Gündoğdu, “Bu, ithalatın ulusal atık yönetim planlarını etkilemediğini göstermekle de mümkün. Örneğin Türkiye’de firmaların ithal ettiği plastik çöplerin çevre sorunu oluşturması veya bu firmaların plastik çöpleri satın almadığı tespit edilmesi gibi. İç pazar, daha sonra o ülkeye ihracat kesilebilir.” Bu yine de bir risk. Cin artık şişeden çıkmıştır. Ne yapılırsa yapılsın son tahlilde bu çöp ticaret daha fazla devam edemez.”
32,7 milyon ton ithalat
Resmi verilere göre AB’nin AB dışı ülkelere yaptığı atık ihracatı 2020 yılında 32,7 milyon tona ulaşarak küresel atık ticaretinin yaklaşık yüzde 16’sına ulaştı.
Türkiye’de 5 milyon ton plastik atığın çöpe gittiğini, Avrupa ülkelerinden tonlarca plastik atığın ithal edildiğini belirten Prof. Dr. Mustafa Öztürk, bu plastik atıkların Türkiye’de özellikle Kilis, Adana, Mersin, Gaziantep, İzmir ve Kocaeli bölgelerinde çok önemli çevre sorunlarına neden olduğuna dikkat çekiyor.
Türkiye’de gerekli lisansa sahip olmadığı halde Avrupa Birliği ülkelerinden atıkları ithal eden ve işleten tesislerin bulunduğuna işaret eden Öztürk, “Benim ülkemde kullanımı pahalı, su pahalı, hava pahalı. Elektrik ve işçilik pahalı. Bunu Türkiye gibi ülkelerde değerlendirmek isterim. Çevreci bir yaklaşım. O yüzden Avrupa Birliği’nin bu kararını olumlu görüyorum” diyor.
“Milletin attığı çöpü bile bırakmıyorlar, toplayalım”
Bu videoyu görüntülemek için lütfen JavaScript’i etkinleştirin ve HTML5 videoyu destekleyen bir web tarayıcısına geçmeyi düşünün
Karar İngiltere’yi kapsamıyor
İngiltere, Türkiye’nin en fazla plastik atık ithal ettiği ülkelerden biri. Polonya, Almanya, İtalya ve Belçika’nın geldiğinin altını çizen Öztürk, İngiltere’nin AB ülkesi olmadığına dikkat çekiyor ve ekliyor:
“Artık böyle bir sorunla da karşılaşacağız. O yüzden Türkiye bir an önce kendi adımını atsın diyorum.”
Öte yandan Öztürk’ün verdiği bilgilere göre Türkiye’de yaklaşık 34 milyon ton atık bulunuyor. Bu atıkların yüzde 65’i çevre ile uyumlu olmayan depolama alanlarına gidiyor.
“Önce kendi çöpünü çözeceksin”
Sıfır atık projesi uygulayan ülkelerin hiçbirinde yurt dışından atık ithal edilmediğini belirten Öztürk, “Önce kendi atıklarınızı çözeceksiniz. Sıfır atık modeli sadece törenler yapmak değil. Sıfır atık üretiyorum demektir. Sokakta, meydanda. Yönetmelik çıkarıyoruz, genelge çıkarıyoruz. Bu sorunu çözmez. Yani bu sorunu çözmek istiyorsanız Türkiye’de plastik atık ithalatını durduracaksınız.”
Bir plastik atığın doğada 400 yıl bozulmadan kaldığını ifade eden Prof.
2018 yılı itibari ile Çin, Malezya, Tayland gibi ülkeler atık ithalatını yasaklayarak, Türkiye’yi Avrupa’nın atık ihracatının adresi haline getirdi. Avrupa’dan Türkiye’ye yapılan atık ithalatı 2004-2020 yılları arasında 196 kat arttı.
